Ana içeriğe atla

Aralıklı açlık: Sağlık etkileri

Uluslararası Hastalık Sınıflama (ICD-11) kılavuzunda 5A00–5D46 kodlu Endokrin, Nutrisyonel ve Metabolik Hastalıklar sınıfında yer alan metabolik sendrom; artmış bel çevresi, yüksek kan basıncı, yüksek trigliserit, düşük HDL, bozulmuş açlık kan şekeri gibi faktörlerden en az üçünü içeren bir modern zaman sağlık sorunudur. 

Genetik eğilim bir neden olmakla birlikte, temelinde masabaşı işlerle yaygınlaşan hareketsiz hayat, hazır besin zincirlerine bağımlı ve/ veya gereğinden fazla ve sağlıksız beslenmenin neden olduğu insülin direnci yatar. Bu sorunun önlenmesinde temel yöntem ise stres, sigara, alkol üçlüsünden uzak, fiziksel olarak hareketli ve beslenme düzeninin de planlandığı hayat tarzı değişikliğidir.

Toplumda yaygın bazı kanser türlerini de tetikleyebilen metabolik sendromun tedavisinde aralıklı açlık, yararlı bir etki oluşturabilir.

Başlangıç ve bitiş zamanına göre aralıklı açlık iki sınıfa ayrılır: Şafakta başlayıp günbatımında biten, çoğunlukla insanların aktif olduğu zaman aralığında oruç ve kendi belirleyeceğiniz bir saatte başlayan ve hem aktiflik (gündüz) hem de hareketsizlik (gece) dönemlerinden oluşan sabit bir süre boyu (16:8 gibi) oruç. 

Hareketsiz-pasif zamana kıyasla günün aktif zamanında yiyecek tüketimine ara vermenin, çok daha etkili antikanser uyarımı ve sağkalımla sonuçlandığını gösteren, fareler üzerinde yapılan bazı çalışmalar mevcut. Aktif saatlerde aç kalmanın insanlar üzerindeki etkisini incelemek amacıyla, 2019 yılı Ramazan ayı boyunca (Mayıs - Haziran; günde 14 saatten fazla) oruç tutan metabolik sendrom tanısı alan 8 i erkek 14 katılımcıyla bir çalışma gerçekleştirilmiş.

Metabolik sendrom tanısı için;

  1. Merkezi obezite belirteci olarak bel çevresi erkeklerde ≥102cm, kadınlarda ≥88cm,
  2. Açlık serum TG (trigiliserit) ≥150mg/dL veya hipertrigliseridemi için ilaç tedavisi,
  3. HDL (yüksek yoğunluklu lipoprotein) erkeklerde ≤40mg/dL, kadınlarda ≤50mg/dL veya düşük HDL seviyesi için ilaç tedavisi,
  4. SKB (Sistolik kan basıncı) ≥130mmHg, DKB (diyastolik kan basıncı) ≥85mmHg veya hipertansiyon için ilaç tedavisi,
  5. Açlık glukoz ≥100mg/dL veya ilaçla hiperglisemi/ diyabet tedavisi
kriterlerinden herhangi en az üçünü karşılayan hastalar dahil edilirken; hamile veya emziren kadınlar, aktif kanser, antibiyotik kullanımını gerektiren aktif enfeksiyon, nöbet bozukluğu, son 6 ayda kardiyovasküler olay, alkol veya madde kullanımı olan hastalar hariç tutulmuş.
Intermittent fasting from dawn to sunset for four consecutive weeks induces anticancer serum proteome response and improves metabolic syndrome

Çalışmada 4 haftalık aralıklı oruçtan önce, 4 haftalık aralıklı oruç sonunda ve 4 haftalık aralıklı oruç bitiminden 1 hafta sonra olmak üzere 3 kez, en az 8 saat açken alınan kan örnekleri incelendiğinde aralıklı orucun uyarılan DNA tamiri, yaşlanma karşıtı, antidiyabet ve (baş, boyun, geniz, meme, prostat, akciğer, karaciğer, pankreas, bağırsak metastazında rol alan) antikanser proteom yanıtı; iyileşen tümör baskılama, t-kolesterol, TG, HDL, LDL, hepatik bileşenler, tansiyon, yağlanma, oksidatif stres ve inflamasyon ile ilişkili olduğu görülmüş.

Ramazan öncesine göre, Ramazan orucu sonundaki bel çevresi, ağırlık, beden kütle indeksi, sistolik-diyastolik ve ortalama kan basıncında ve Ramazan orucundan 1 hafta sonraki bel çevresi, ağırlık, beden kütle indeksi ve HOMA-IR/insülin direnç testinde önemli bir azalma olmuş. İstatistiksel olarak anlamlı olmamakla birlikte, Ramazan sonunda insülin, glukoz, HOMA-IR, TG, (iştah, enerji dengesi, glukoz metabolizması gibi pek çok süreçle bağlantılı olup, vücut yağ miktarıyla doğru orantılı olarak artan) leptin, oksidatif stres ve (CRP, interlökin-1 beta, interlokin-6 gibi) inflamasyon biyobelirteçlerinde azalma ile HDL, (yağ asit oksidasyonu ve insülin duyarlılığını uyaran) adiponektin seviyesinde yükselme tespit edilmiş.

Bir çalışmada maya hücrelerinde uzun ömürle ilişkilendirilmiş, yaşlanma ile azalan H2B histon proteinin, bu çalışamada 4 haftalık aralıklı açlık öncesine kıyasla sonrasında 6 kat arttığı belirtilmiş. Uzun ömürle ilişkili olduğu bildirilen HDL seviyesinde de histon proteini ile birlikte artış görülmüş.

Sağlıklı katılımcılarda 30 günlük şafaktan gün batımına aralıklı oruç etkisini araştıran bir diğer araştırma, 2018 Ramazan ayı boyunca oruç tutan, herhangi bir ilaç kullanmayan, beden kütle indeksi 30 dan küçük, sağlıklı 14 denek üzerinde gerçekleştirilmiş. Çalışma sonucunda 30 günlük aralıklı orucun antikanser proteomik cevap, glukoz ve lipid metabolizmasının temel düzenleyici proteinlerinin ekspresyonu ve insülin sinyali ile ilişkili olduğu; obezite, diyabet ve metabolik sendroma karşı koruyucu proteinleri, DNA onarımı ve bağışıklık sisteminin temel düzenleyici proteinlerini, bilişsel işlev bozukluğu, Alzheimer hastalığı ve nöropsikiyatrik bozukluklara karşı koruyucu proteinleri düzenlediği belirtilmiş.

Kaynaklar ve İleri Okuma

https://icd.who.int/en

Williamson G, Sheedy K. Effects of Polyphenols on Insulin Resistance. Nutrients. 2020; 12(10):3135. https://doi.org/10.3390/nu12103135

Rosmond R. Role of stress in the pathogenesis of the metabolic syndrome. Psychoneuroendocrinology. 2005; 30(1):1. https://doi.org/10.1016/j.psyneuen.2004.05.007

Al-khalifa, I., Mohammed, S., & Ali, Z. (2017). Cigarette Smoking as a Relative Risk Factor for Metabolic Syndrome. Journal Of Endocrinology And Metabolism, 6(6), 178-182.

Heiston, EM, Eichner, NZM, Gilbertson, NM, Malin, SK. Exercise improves adiposopathy, insulin sensitivity and metabolic syndrome severity independent of intensity. Experimental Physiology. 2020; 105: 632– 640. https://doi.org/10.1113/EP088158

Mindikoglu, A.L., Abdulsada, M.M., Jain, A. et al. Intermittent fasting from dawn to sunset for four consecutive weeks induces anticancer serum proteome response and improves metabolic syndrome. Sci Rep 10, 18341 (2020). https://doi.org/10.1038/s41598-020-73767-w

TÜBİTAK Bilim İnsanı Destek Programları https://ebideb.tubitak.gov.tr/giris.htm

UYARI! Bu sitenin içeriği bilgilendirme amaçlıdır. Kişisel tıbbi tavsiye verme amacı taşımaz. Sağlığınız ile ilgili tüm sorularınız için sağlık uzmanına başvurmalısınız.

En çok okunanlar

Stresle başetme: Huzuru bulmanın yolu

「 Çözüm roket tasarlayıp fırlatmakta yada bilimde teknolojide değil. Özgüvende cesarette bile değil. Çözüm akılda, kalpte, gönülde. İnanç her neredeyse çözüm orada. Hapsolmuş, kaybolmuş, yalnız çaresiz kalmış, yolunu şaşırmış insanlığın çözümü.. 」

Bilinçli yemek: Aralıklı açlık nedir nasıl uygulanır

Son dönemin en çok araştırma yapılan konulardan biri de açlık. Çoğunluğu hayvanlar üzerinde denenmiş olmakla birlikte çalışmaların verdiği sonuçlar açlık hakkında daha olumlu düşünmeye teşvik ediyor. Net bir sonuca varmak için daha çok insan temelli araştırmaya ihtiyaç olduğu kesin. Fakat eldeki verilerin önemli bir kısmı en basit ifadeyle, aralıklı açlık ile iyileşen insülin yanıtı, artan büyüme hormonu olduğunu gösteriyor. Bu da daha düzenli kan şekeri, daha az yağ tutulumu ve daha az yaşlanma demek aslında. Aralıklı açlık nedir? Tıpta aralıklı oruç ( intermittent fasting ), dönüşümlü açlık ve zaman kısıtlı açlık gibi türleri olan bilinçli aç kalma hali. Aslında eskiden beri kültürlerin ve çoğu inancın da bir parçası. Türk kültüründe 'azı karar çoğu zarar' deyişi, İslami bakışta ' insana belini doğrultacak iki lokma yeter, bununla yetinmezse midenin en çok üçte biri yemeğe ..' şeklindeki sünnet, Japon adalarında 'hara hachi bunme' (腹八分目) yani '

Depreme hazırlıklı olmak: Erken uyarı sistemi

D ünyadaki en yoğun üç deprem kuşağından biri, Alp-Himalaya Deprem Kuşağında yer alan bir deprem ülkesi Türkiye 6 Şubat'a depremle uyanır. Depremden saatler sonra yakın uzak birçok ildeki telefonlarda erken uyarı sisteminin yeni bir deprem ikazı vermesiyle saniyeler içinde sarsıntı başlar. Maraş'ı ikinci yıkıcı deprem vurmuştur.

Hayat Boyu Beslenme: Bilinmeyen

「 Tek gerçek bilgelik, hiçbir şey bilmediğini bilmektir. 」

COVID-19: Hastalıkla ilişkili bulunan kriter

Dünya Sağlık Örgütü ( WHO ) tarafından 11 Mart 2020'de küresel salgın ilan edilen yeni koronavirüs hastalığı ( COVID - 19 ) için aşı çalışmaları ve aşıya karşı çelişkili görüşler devam ederken, insanımıza düşen ilk ve öncelikli tedbir kontrollü sosyal hayattır. Pandeminin getirdiği kısıtlamalar alışkanlıkları ve hayat kalitesi n i farklı şekilde etkilemiş olabilir. Fakat pandemi krizi nde süreci kısaltacak başetme yollarıda yok değil. Koronavirüs, diğer viral enfeksiyonlarda olduğu gibi kronik hastalıkların bulunduğu ve bağışıklık sisteminin zayıfladığı durumlarda daha riskli olabiliyor. Bu riskinin azaltılmasında ve bağışıklığı artırmada düzenli orta düzey fiziksel hareket , uygun beslen m e ve kaliteli uyku yu içeren hayat biçimi nin önemli bir rolü olabilir. Koronavirüs salgını içinde yaklaşan ikinci Ramazan ayında orucun , yeterli sıvı alımı, etkili beslenme ve uygun egzersiz ile desteklenmesi bağışıklık sistemini iyileştirebilir . Şuana kadar kanıtlanmış te

Göbek yağının tehlikesi ve yağ yakmanın matematiği

B el çevresinde göze çarpan bir yağlanma oluşmaya başlamışsa dikkat! Çünkü bu genişleme insulin direncinden, polikistik over sendromuna (PCOS), depresyona, demansa, uyku apnesine, kalp damar hastalıklarına, karaciğer yağlanmasına, kolon, meme, prostat kanserlerine kadar birçok hayati sorun için ihtardır.

Acı su gerçekleri: Ne kadar su harcıyoruz?

Hepimizin 💧 suya ihtiyacı var ama yeryüzünde suyun sadece % 2️.5 'i tatlı 💧 su yani içilebilir 🚰 su.

Bağırsak Beyin: Mikrobiyota nedir ne yapar

Antik Yunanca'da « küçük asa » anlamına gelen bakterilerin çoğunlukta olduğu, ve mantar, arke, virüsleri de içeren mikroorganizma topluluğuna mikrobiyota , mikro biyom yada mikrobiyal ekosistem adı verilir. İnsan mikrobiyotası ilk, anne karnında - doğum sırasında oluşmaya başlayıp yetişkin insanda, insan hücre sayısının 1.3 - 2.2 katına ve 1.5- 2 kilogram ağırlığı ile insan beyni ağırlığına ulaşır. Deri, ağız, burun, solunum sistemi, sindirim sistemi ve ürogenital sistem dahil vücudun iç ve dış bölgelerinde yaygın olarak bulunurken, bağırsak mikrobiyatası insan vücudundaki en kalabalık yerleşim yeridir, bağırsak florası olarak da adlandırılır. Henüz anlaşılamayan yollarla enterik sinir sistemi (ESS) ve merkezi sinir sisteminde (MSS) etkili olan bağırsak mikrobiyatası ; vitamin (B1, B5, B7, B9, B12, K2), nöro transmiter (serotonin, dopamin, GABA), metabolizma ve iştahı düzenleyen kısa zincirli yağ asitleri ( bütirik asit , propionik asit, asetik asit), konjuge lino

Ödem nasıl atılır

Dokularda sıvı birikmesiyle oluşan ödem, periferik olan türünde cilde baskı uygulandığında bir süre çöküp kalan şişliktir. Fazla tuz tüketimi, hareketsizlik, altta yatan bir hastalık, bazı ilaçlar, stres, mens dönemi ( PMS ) ve gebe lik gibi hormonal değişimler, uzun dönem proteinden yetersiz beslenme bu şişliğin nedeni olabilir. Uzun süre inmeyen şişlikte gecikmeden sağlık kuruluşuna başvurmak önemlidir. Nefes almada güçlük, ağrı gibi belirtilerde acil yardım gerekir. En temel tedavi bireye ve mevcut hastalıklarına uygun makro - mikro besin ögeleri ve biyoaktif bileşenleri içeren doğru bir beslenme düzeninin dahil olduğu hayat tarzı değişikliğidir: - Ölçülü ve doğru olmak. Yararlı olanı zararlı yapan miktarıdır. İhtiyaç fazlası olan, yanlış olan bedene maddi ve manevi yük olduğu gibi başka sorunlara da yol açabilir. Bir iki mevsimlik bitkilerin her zaman ulaşılabilir olması talebin yanlış olduğunu gösterir. Daha çok daha büyük ürün hedefiyle ilaçlara boğulmuş, sistemini şa