Ana içeriğe atla

COVID-19: Hastalıkla ilişkili bulunan kriter

Can Baytak haberturk Eylül 2020Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından 11 Mart 2020'de küresel salgın ilan edilen yeni koronavirüs hastalığı (COVID-19) için aşı çalışmaları ve aşıya karşı çelişkili görüşler devam ederken, insanımıza düşen ilk ve öncelikli tedbir kontrollü sosyal hayattır. Pandeminin getirdiği kısıtlamalar alışkanlıkları ve hayat kalitesini farklı şekilde etkilemiş olabilir. Fakat pandemi krizinde süreci kısaltacak başetme yollarıda yok değil.

Koronavirüs, diğer viral enfeksiyonlarda olduğu gibi kronik hastalıkların bulunduğu ve bağışıklık sisteminin zayıfladığı durumlarda daha riskli olabiliyor. Bu riskinin azaltılmasında ve bağışıklığı artırmada düzenli orta düzey fiziksel hareket, uygun beslenme ve kaliteli uykuyu içeren hayat biçiminin önemli bir rolü olabilir. Koronavirüs salgını içinde yaklaşan ikinci Ramazan ayında orucun, yeterli sıvı alımı, etkili beslenme ve uygun egzersiz ile desteklenmesi bağışıklık sistemini iyileştirebilir.

Şuana kadar kanıtlanmış tedavi yöntemleri sınırlı olup koronavirüsü önlemek için tek bir besin yada özel bir diyet de bulunmuyor. Öteyandan vitamin ve mineral gibi mikro besin öğeleri, yağ asitleri ve fitokimyasal bileşenlerin COVID-19'da potansiyel etkisi daha çok araştırılıyor. Sebze, meyve, balık, baklagil, kuruyemiş ve zeytinyağının hakim olduğu Akdeniz tipi beslenme, içerdiği vitamin, mineral ve biyoaktif bileşenler dolayısıyla inflamasyonda azalma ile ilişkilendirilir.

Çalışmalarda Akdeniz tipi beslenmeye bağlılık ve uyumda, kardiyovasküler hastalık geliştirme oranının azaldığı bildirilir. COVID-19 vaka ve ölümlerinin Avrupa'da en hızlı yükseliş yeri olan Lombardiya ve kuzey İtalya'da Akdeniz tipi beslenmeye uyum, ülkenin güneyinden daha düşüktür.

Bu çalışmada Akdeniz tipi beslenmenin, tıbbi tedavide bazı ilaçların kullanım ve onayından önceki COVID-19 vakaları ve ölümlerine etkisini incelemiş. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) üyesi 23 ülkenin Akdeniz tipi beslenme uyumunun belirlenmesinde Akdeniz Yeterlilik Endeksi (MAI) baz alınmış. Buna göre en yüksekten en düşüğe
Akdeniz tipi beslenmeye uyum - MAI

1-Türkiye,

2-Yunanistan,

3-İtalya,

4-Japonya,

5-Şili,

6-İspanya,

7-Portekiz,

8-İsrail,

9-Finlandiya,

10-Norveç,

11-İzlanda,

12-Birleşik Krallık,

13-İrlanda,

14-Fransa,

15-Danimarka,

16-İsveç,

17-Kanada,

18-Macaristan,

19-Almanya,

20-Avusturya,

21-Avustralya,

22-İsviçre ve

23-ABD

COVID-19 vakaları & ölümler (milyon kişide)

1-Birleşik Krallık,

2-İspanya,

3-İtalya,

4-Fransa,

5-İrlanda,

6-ABD,

7-Kanada,

8-İsviçre,

9-Portekiz,

10-Şili,

11-Almanya,

12-Danimarka,

13-İsveç,

14-Avusturya,

15-Türkiye,

16-Finlandiya,

17-Macaristan,

18-Norveç,

19-İsrail,

20-İzlanda,

21-Yunanistan,

22-Japonya ve

23-Avustralya

olarak bulunmuş. Sonuçta Akdeniz tipi beslenmeye uyum - MAI puanı ile COVID-19 vakaları veya COVID-19 ile ilişkili ölümler arasında doğrusal bir ilişki yokmuş. Bu sonuçlara OECD Refah Veritabanındaki maddi imkan ve eğitim, hizmete ulaşım gibi yaşam kalitesini içeren refah faktörleri eklendiğinde de bir ilişki gözlenmemiş. Ancak OECD Refah verileri ve WHO Fiziksel Hareket verileri birlikte kullanıldığında, Akdeniz tipi beslenmeye uyum - MAI puanı ile COVID-19 ilişkili ölümler arasında önemli bir ters ilişki bulunmuş.

Özetle, hastalıklardan korunmada genel sağlığın sürdürülmesi, bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi için gerekli besinleri içeren doğru beslenmenin ve temiz kaynaklara ulaşmanın önemi büyük, fakat bu yeterli olmuyor. Yiyip içmeye ayrılan vakit kadar egzersize de vakit ayırarak fiziksel olarak hareketli bir hayat sürdürmeyi alışkanlık edinmek gerekiyor.

Pandemide İnsan: Man 2020 - Steve Cutts

Hayat boyu beslenme : minell's projesi , hayatboyubeslenme

Kaynaklar ve İleri Okuma

Kim, J.H., Marks, F. & Clemens, J.D. Looking beyond COVID-19 vaccine phase 3 trials. Nat Med 27, 205–211 (2021). https://doi.org/10.1038/s41591-021-01230-y

Park KH, Kim AR, Yang MA, Lim SJ, Park JH (2021) Impact of the COVID-19 pandemic on the lifestyle, mental health, and quality of life of adults in South Korea. PLOS ONE 16(2): e0247970. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0247970

Mathilde Touvier, Diet and physical activity during the coronavirus disease 2019 (COVID-19) lockdown (March–May 2020): results from the French NutriNet-Santé cohort study, The American Journal of Clinical Nutrition, Volume 113, Issue 4, April 2021, Pages 924–938, https://doi.org/10.1093/ajcn/nqaa336

Tashiro A, Shaw R. COVID-19 Pandemic Response in Japan: What Is behind the Initial Flattening of the Curve? Sustainability. 2020; 12(13):5250. https://doi.org/10.3390/su12135250

Behboudi, E., Shamsi, A., Hamidi-Sofiani, V., Oladnabi, M. (2021). The Effects of Fasting in Ramadan on the Risk Factors of COVID-19 in Adolescents: A Brief Review. International Journal of Pediatrics, 9(1), 12835-12842. doi: 10.22038/ijp.2020.53182.4214

Greene MW, Roberts AP, Frugé AD. Negative Association Between Mediterranean Diet Adherence and COVID-19 Cases and Related Deaths in Spain and 23 OECD Countries: An Ecological Study. Front Nutr. 2021;8:591964. Published 2021 Mar 5. doi:10.3389/fnut.2021.591964

TÜBİTAK Bilim İnsanı Destek Programları https://ebideb.tubitak.gov.tr/giris.htm

UYARI! Bu sitenin içeriği bilgilendirme amaçlıdır. Kişisel tıbbi tavsiye verme amacı taşımaz. Sağlığınız ile ilgili tüm sorularınız için sağlık uzmanına başvurmalısınız. Akdeniz diyeti

En çok okunanlar

Stresle başetme: Huzuru bulmanın yolu

「 Çözüm roket tasarlayıp fırlatmakta yada bilimde teknolojide değil. Özgüvende cesarette bile değil. Çözüm akılda, kalpte, gönülde. İnanç her neredeyse çözüm orada. Hapsolmuş, kaybolmuş, yalnız çaresiz kalmış, yolunu şaşırmış insanlığın çözümü.. 」

Hayat Boyu Beslenme: Bilinmeyen

「 Tek gerçek bilgelik, hiçbir şey bilmediğini bilmektir. 」

Bilinçli yemek: Aralıklı açlık nedir nasıl uygulanır

Son dönemin en çok araştırma yapılan konulardan biri de açlık . Çoğunluğu hayvanlar üzerinde denenmiş olmakla birlikte çalışmaların verdiği sonuçlar açlık hakkında daha olumlu düşünmeye teşvik ediyor. Daha çok insan temelli araştırmaya ihtiyaç olduğu kesin. Fakat eldeki verilerin önemli bir kısmı en basit ifadeyle, aralıklı açlık ile iyileşen insülin duyarlılığı, azalan büyüme horomonu ve insülin benzeri büyüme faktörü 1 ( IGF-1 ) olduğunu gösteriyor. Bu da daha düzenli kan şekeri, daha az yağ tutulumu ve daha az yaşlanma demek aslında. ( farklı sonuçlar: insülin direnci , artan büyüme hormonu ) Aralıklı açlık nedir? Tıpta aralıklı oruç ( intermittent fasting ), dönüşümlü açlık ve zaman kısıtlı açlık gibi türleri olan bilinçli aç kalma hali. Aslında eskiden beri kültürlerin ve çoğu inancın da bir parçası. Türk kültüründe 'azı karar çoğu zarar' deyişi, İslami bakışta ' insana belini doğrultacak iki lokma yeter, bununla yetinmezse midenin en çok üçte biri yeme

Depreme hazırlıklı olmak: Erken uyarı sistemi

D ünyadaki en yoğun üç deprem kuşağından biri, Alp-Himalaya Deprem Kuşağında yer alan bir deprem ülkesi Türkiye 6 Şubat'a depremle uyanır. Depremden saatler sonra yakın uzak birçok ildeki telefonlarda erken uyarı sisteminin yeni bir deprem ikazı vermesiyle saniyeler içinde sarsıntı başlar. Maraş'ı ikinci yıkıcı deprem vurmuştur.

Göbek yağının tehlikesi ve yağ yakmanın matematiği

B el çevresinde göze çarpan bir yağlanma oluşmaya başlamışsa dikkat! Çünkü bu genişleme insulin direncinden, polikistik over sendromuna (PCOS), depresyona, demansa, uyku apnesine, kalp damar hastalıklarına, karaciğer yağlanmasına, kolon, meme, prostat kanserlerine kadar birçok hayati sorun için ihtardır.

Çay: Demleme şekli ve antioksidan etkisi

Türkiye ve dünya genelinde sudan sonra çay , en çok tüketilen içeceklerden biridir. Camellia Sinensis adlı çay bitkisinin yaprakları; soldurma, fermantasyon, kıvırma, kurutma gibi işlemlemlerden geçirilir. İşlem farklılığını göre beyaz, yeşil, matcha , oolong, siyah ve pu-erh çayları elde edilir. Çayda kafein (tein) ve antihipertansif, karaciğer koruyucu, rahatlatıcı, sakinleştirici etkisi olduğu düşünülen, çaya umami tad veren L-teanin ile birlikte 4000 civarında madde bulunur. Fiziksel ve psikolojik sağlık üzerinde olası etkilerinden dolayı EGCG (epi gallo kateşin gallat) çayın en çok araştırılan bileşenlerinden biridir. Antioksidan kapasitesi yüksek bir bileşik olan EGCG, C vitamininden 20 kat, E vitamininden 30 kat daha aktif tir. Bir flavonoid grubu polifenol olan kateşin ve türevleri (EGCG, ECG, EGC, EC); beyaz, sarı ve yeşil çayın temel bileşenleridir. Çayın kendine özgü acı - buruk tadını verir. Oolong ve siyah çay gibi yarı ve tam fermente çay üretimi için gene

Bağırsak Beyin: Mikrobiyota nedir ne yapar

Antik Yunanca'da « küçük asa » anlamına gelen bakterilerin çoğunlukta olduğu, ve mantar, arke, virüsleri de içeren mikroorganizma topluluğuna mikrobiyota , mikro biyom yada mikrobiyal ekosistem adı verilir. İnsan mikrobiyotası ilk, anne karnında - doğum sırasında oluşmaya başlayıp yetişkin insanda, insan hücre sayısının 1.3 - 2.2 katına ve 1.5- 2 kilogram ağırlığı ile insan beyni ağırlığına ulaşır. Deri, ağız, burun, solunum sistemi, sindirim sistemi ve ürogenital sistem dahil vücudun iç ve dış bölgelerinde yaygın olarak bulunurken, bağırsak mikrobiyatası insan vücudundaki en kalabalık yerleşim yeridir, bağırsak florası olarak da adlandırılır. Henüz anlaşılamayan yollarla enterik sinir sistemi (ESS) ve merkezi sinir sisteminde (MSS) etkili olan bağırsak mikrobiyatası ; vitamin (B1, B5, B7, B9, B12, K2), nöro transmiter (serotonin, dopamin, GABA), metabolizma ve iştahı düzenleyen kısa zincirli yağ asitleri ( bütirik asit , propionik asit, asetik asit), konjuge lino

Acı su gerçekleri: Ne kadar su harcıyoruz?

Hepimizin 💧 suya ihtiyacı var ama yeryüzünde suyun sadece % 2️.5 'i tatlı 💧 su yani içilebilir 🚰 su.

Ödem nasıl atılır

Dokularda sıvı birikmesiyle oluşan ödem, periferik olan türünde cilde baskı uygulandığında bir süre çöküp kalan şişliktir. Fazla tuz tüketimi, hareketsizlik, altta yatan bir hastalık, bazı ilaçlar, stres, mens dönemi ( PMS ) ve gebe lik gibi hormonal değişimler, uzun dönem proteinden yetersiz beslenme bu şişliğin nedeni olabilir. Uzun süre inmeyen şişlikte gecikmeden sağlık kuruluşuna başvurmak önemlidir. Nefes almada güçlük, ağrı gibi belirtilerde acil yardım gerekir. En temel tedavi bireye ve mevcut hastalıklarına uygun makro - mikro besin ögeleri ve biyoaktif bileşenleri içeren doğru bir beslenme düzeninin dahil olduğu hayat tarzı değişikliğidir: - Ölçülü ve doğru olmak. Yararlı olanı zararlı yapan miktarıdır. İhtiyaç fazlası olan, yanlış olan bedene maddi ve manevi yük olduğu gibi başka sorunlara da yol açabilir. Bir iki mevsimlik bitkilerin her zaman ulaşılabilir olması talebin yanlış olduğunu gösterir. Daha çok daha büyük ürün hedefiyle ilaçlara boğulmuş, sistemini şa