Aşırı stres ve neden olduğu bunalım, depresyon tüm dünyada baş göstermiş durumda. Öte yandan bazıları için hastalık sebebi olurken bazıları stresi kullanarak motive olur enerji ve güç elde eder. Bütün stres faktörleri pozitif tutum ve uyum ister. Strese uyum göstermede yetersizlik ise virüs gibi dış etkenlerden daha çok hastalık oluşturucu ve ilerletici nedendir.
Stres anında kanda epinefrin, kortizol gibi stres hormonları artar, renk solar, solunum artar. Strese uyumun gecikmesi halinde fizyolojik denge (homeostasis) bozulur, tüm enerjisi harcayan vücut yorgun düşer. Genel adaptasyon sendromu olarak tanımlanan bu durumda bağışıklık sistemi zayıflar, vücut hastalıklara açık hale gelir, akıl ve ruh sağlığı bozulur. Dolayısıyla bağışıklığın güçlendirilmesi, hastalıkların tedavisi ve iyilik halinin korunması asıl nokta stresli koşullarda başetmektir.
Temiz hava alıp temiz su ve gıda tüketerek; doğada, evde, işte egzersiz yapıp dolaşım, sinir, kas, iskelet sistemlerini aktif tutarak; biraz yalnız kalıp doğayı dinleme biraz birlikte vakit geçirerek aile içi - dışı paylaşımda bulunarak vücuttaki toksinlerden arındırmak ve serotonin, dopamin, oksitosin seviyesini iyileştirmek, stresle başa çıkma ve ruhsal gerilimlerin azaltılmasında basit ama oldukça etkili olabiliyor.
" Dünya ki mescittir, biz onu otel yapmışız" M. İdris
İç sıkıntısı, bunalım ve stres yönetiminde ilgili önemli noktalardan biri manevi hayattır. Din, maneviyat ile ruh ve beden sağlığı ilişkisi üzerine yapılmış araştırmalar dini inanç ve ritüellerin olumlu etkilerini gösteriyor.
Örneğin düzenli bir şekilde dua etme, başkaları için dua etme, tefekkür etme, kutsal kitaptan okuma, ibadethaneye gitme, insanlarla sohbet etme, yardımlaşma, teslimiyet, kanaat ve şükretme neticesinde dini uygulamaların
- stresi ve oluşturduğu baskı endişeyi hafiflettiği,
- sinirlilik halini yatıştırdığı,
- moral ve motivasyon yükselttiği,
- sosyal çevreye katılımı sağlayarak depresyonu azalttığı,
- empati ve sorumluluk bilincini geliştirerek yaşama amacını hatırlattığı,
- madde kullanımı ve intihar oranlarını düşürdüğü,
- hastalıkların tedavisinde daha başarılı sonuç alındığı,
- iyilik halini, iç huzuru, yaşam enerjisini ve vücut direncini artırdığı
Benzer şekilde gönüllülük faaliyetleri ile ilgili, 2016 katılımcı ile gerçekleştirilen bir çalışmada yardım almaya kıyasla birisine yardım etmek insanda daha yüksek olumlu etki oluşturmuş, akıl sağlığı üzerinde daha olumlu sonuçlar vermiş. Başka bir çalışmada katılımcılara 5 dolar veya 20 dolar verilip kendieri veya başkaları için harcamaları istenmiş. Parayı başkaları için harcayanaların daha mutlu olduğu saptanırken, kendisine harcayanlarda herhangi bir değişiklik katmamış. Dahası başkası için harcanan paranın miktarı mutlu olma düzeyini değiştirmemiş, daha az harcayanların mutluluk seviyesi çok harcayanlarla benzer bulunmuş. Yani verdiğinizin ne kadar olduğunun bir önemi yok, önemli olan vermenin kendisi. Sonuçta küçük büyük tüm cömertlikler, yardımlar insanın kendine iç huzur ve mutluluğuna yaptığı yatırım. (bkz: Mutluluk nasıl satın alınır | Michael Norton)
Yaş ilerledikçe biraz daha artma eğiliminde maneviyat ve dini hayat. Fakat günümüz genç ve yetişkin nüfusta kaybolup, yerini daha çok madde ve maddiyat almış gibi görünüyor. İman kaybı bir eksikliktir, boşluktur. Beden ve ruhta doyum, tatmin, huzur kıtlığı nedenidir. Arzu edilen her imkan elin altında olsa da, istenilen tüm amaçlara ulaşılsa da bir şeyler hep eksik, boş kalır. Sonu gelmeyen hayat telaşında ulaşılması gereken hedefler, tamamlanacak işlerden başını kaldırmaya vakit kalmaz. Bir an boş kalmamak için devamlı kaydırılan ekranlardan, insan, değil etrafını kendini bile göremez olur.
「Yeryüzünde gezip dolaşmıyorlar mı ki akledip idrak edecek kalpleri, işitebilecek kulakları olsun? Zira, gözler kör olmaz, ancak sinelerdeki kalpler körelir.」 46, Hac.
Maneviyat azaldıkça ruh aç kalır, özellikle sel, deprem, yangın felaketlerinde hastalık, savaş gibi sıkıntılı zamanlarda yada aniden oluşuveren ruh darlığında bu açlık kendini daha çok gösterir. İnsanın gücünü aşabilen böyle durumlarda yöneldiği ilahi güç strese neden olan endişe, panik, bunalım, tükenmişlik halinde rahatlatan, umut veren güvenlik üssü olur.
"Allahʼa dayan, saʼye sarıl, hikmete ram ol..Yol varsa budur, bilmiyorum başka çıkar yol" Mehmet Akif Ersoy
Farklı kıtalarda toplam 4337 kişi ile gerçekleştirilmiş son on yıldan on çalışmanın sistematik bir derlemesinde sağlıklı genç yetişkinler arasında yüksek maneviyat ve dindarlık, artan yaşam kalitesi ile ilişkili bulunmuş, yaşam kalitesini en fazla etkileyen bileşenler ise umut, iyimserlik, yaşamın anlamı, iç huzur, bütünlük, manevi güç, iman ve yüksek öz kontrol oluşturmuş.
Çeşitli araştırmalarda bildirilen sonuçlara benzer biçimde, ileri yaşta yada genç olsun, herhangi bir hastalığı bulunanan bireylerde olduğu gibi sağlıklı bireylerde de maneviyat ve dini hayatın varlığı insana amaç duygusu, varoluş sebebi (ikigai /生き甲斐) vererek olumsuz durumlarla başetmek, depresyonu azaltmak, ruh akıl ve beden sağlığını korumak ve sosyal destek sağlamak için önemli rol üstlenir. Çünkü gönülden inanıp iman etmek, tükenmisşlikten stresten kederden emniyette olmaktır.
Hayat boyu beslenme : minell's projesi , hayatboyubeslenme
「 Kalpler ancak Allah'ı anmakla huzur bulur. 」 28, Rad.
Russell, G., Lightman, S. The human stress response. Nature Review Endocrinolgy 15, 525–534 (2019). https://doi.org/10.1038/s41574-019-0228-0
Whitehead O, Jagger C, Hanratty B. What do doctors understand by spiritual health? A survey of UK general practitioners. BMJ Open 2021;11:e045110. doi: 10.1136/bmjopen-2020-045110
Vaaler, M L. Losing My Religion: The Social Sources of Religious Decline in Early Adulthood, Social Forces, Volume 85, Issue 4, June 2007, Pages 1667–1692, https://doi.org/10.1353/sof.2007.0083
Norenzayan, A., & Gervais, W. M. (2013). The origins of religious disbelief. Trends in cognitive sciences, 17(1), 20-25.
Borges CC, Dos Santos PR, Alves PM, Borges RCM, Lucchetti G, Barbosa MA, Porto CC, Fernandes MR. Association between spirituality/religiousness and quality of life among healthy adults: a systematic review. Health Qual Life Outcomes. 2021 Oct 21;19(1):246. doi: 10.1186/s12955-021-01878-7. PMID: 34674713; PMCID: PMC8529786.
Rossato L, Ullán AM, Scorsolini-Comin F. Religious and Spiritual Practices Used by Children and Adolescents to Cope with Cancer. J Relig Health. 2021 Dec;60(6):4167-4183. doi: 10.1007/s10943-021-01256-z. Epub 2021 Apr 19. Erratum in: J Relig Health. 2021 Jun 26;: PMID: 33871781.
Aknin, L. B., Dunn, E. W., Proulx, J., Lok, I., & Norton, M. I. (2020). Does spending money on others promote happiness?: A registered replication report. Journal of Personality and Social Psychology, 119(2), e15–e26.Çalgan, Mehmet Ali . "Stres Çağında Huzuru Yakalamak: Hadisler Işığında Dindarlık-Huzur İlişkisi". İslami İlimler Araştırmaları Dergisi / 9 (Haziran 2021): 54-78 .
Lucette A, Ironson G, Pargament KI, Krause N. Spirituality and Religiousness are Associated With Fewer Depressive Symptoms in Individuals With Medical Conditions. Psychosomatics. 2016 Sep-Oct;57(5):505-13. doi: 10.1016/j.psym.2016.03.005. Epub 2016 Mar 24. PMID: 27156858.
Gareth J. Morris & Tina McAdie (2009) Are personality, well-being and death anxiety related to religious affiliation?, Mental Health, Religion & Culture, 12:2, 115-120, DOI: 10.1080/13674670802351856
Kenneth I Pargament, The Psycology of Religion Coping: Theory, Research, Practice, The Guilford Press, New York 1997, s. 90.
Erkan Kavas, “Dini Tutum–Stresle Başa Çıkma İlişkisi”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 37, Temmuz 2013, s. 143.
Loewenthal KM, Cinnirella M, Evdoka G, Murphy P. Faith conquers all? Beliefs about the role of religious factors in coping with depression among different cultural-religious groups in the UK. Br J Med Psychol. 2001 Sep;74(Pt 3):293-303. PMID: 11589323.
Borges, C.C., dos Santos, P.R., Alves, P.M. et al. Association between spirituality/religiousness and quality of life among healthy adults: a systematic review. Health Qual Life Outcomes 19, 246 (2021). https://doi.org/10.1186/s12955-021-01878-7
Horozcu, Ü. "Tecrübî Araştırmalar Işığında Dindarlık ve Maneviyat ile Ruhsal ve Bedensel Sağlık Arasındaki İlişki". Milel ve Nihal 7 (2010 ): 209-240
Uchino, B., Smith, T., Holt-Lunstad, J., Campo, R., & Reblin, M. (2007). Stress and Illness. In J. Cacioppo, L. Tassinary, & G. Berntson (Eds.), Handbook of Psychophysiology (pp. 608-632). Cambridge: Cambridge University Press.