¹ Yetersiz beslenme: Bodur, zayıf, düşük kilolu 821 milyon kişi
² Aşırı Kilolu veya Obez: 41 milyonu çocuk 1,9 milyar kişi
³ Mikro Besin Eksikliği: gerekli vitamin ve mikro besinlerden yoksun, gizli açlık yaşayan 2 milyar kişi bulunuyor. Besin yetersizliğine bağlı bodurluk görece azalıyor en azından artmıyor gibi görünsede, beş yaş altı çocuklarda fazla kilo, kadınlarda anemi ve yetişkinlerde obezite görülme sıklığı gittikçe arttı. Dünya çapında obezite 1975'ten bu yana neredeyse üç katına çıktı. Tüm bölgelerde artan yetişkin obezitesi %40 a ulaştı. 2019 yılında 15 ila 49 yaşlarındaki neredeyse üç kadından biri anemiden etkilendi. Obezite ve aneminin birlikte görüldüğü vakalar, beslenmenin dengesizliğini gösterdi. Dünyanın gıda kıtlığına karşı geliştirdiği uygulamalar görünen açlığa az çok çare olabildi belki, ama besin ögelerinden yoksun gıda arzına maruz kalan halkta görünmeyen gizli açlık türlerini ve ihtiyaç fazlası tüketimi de beraberinde getirdi. Bu sonuçlar, mevcut politikaların malnutrisyon ve etkilerini azaltmada yeterli getiriyi sağlamadığını gösteriyor. Üstelik kötü beslenme tüm dünyada yıllık 3,5 trilyon dolara mâl oluyor. Ve aşırı kilo ve obeziteyle ilişkili tip 2 diyabet, kalp damar hastalıkları gibi bulaşıcı olmayan hastalıklar eklenince 5,5 trilyon doları buluyor. FAO Dünya Gıda Güvenliği ve Beslenmenin Durumu 2022 mesajında ticaret ve piyasa müdahalelerinin etkisinden politikalarda uygulanması gereken güncellemelere yer verilirken tüketiciye yönelik iyileştirmeler önerildi:
"Mevcut kamu desteğinin gıda ve tarıma dönüştürülmesi tek başına yeterli olmayacaktır. Sağlıklı gıda ortamları ve tüketicilerin sağlıklı beslenmeyi tercih etmelerinin güçlendirilmesi, tamamlayıcı tarımsal gıda sistemleri politikaları yoluyla teşvik edilmelidir. " Son moda gıda trendleri, sosyal medya fenomen paylaşımları, .. içermez sloganlı reklamlar ve bu kuruluşların destekçileri bu sağlıklı gıda ortamını oluşturmak adına TV den websitelerine kadar her köşeden ansızın çıkabiliyor. İnternete, sosyal medyaya yani topluma ulaşmanın hiç bu kadar kolay olmadığı bu zamanda ekranlardan erişilen bilgiler tüketicinin kafasını karıştırıyor. Aşırı ve kirli bilgiler arasında doğru olan seçimi yapmak aklıbaşında tüketiciye düşüyor ki buna gıda okuryazarlığı deniyor. Gıda okuryazarlığı konusunda çalışmaların genişletilmesi ve etkinliğinin artırılması amacıyla 2021 yılında Tarım ve Orman Bakanlığı ve FAO iş birliğinde başlatılan bir projede Türkiye’deki gıda okuryazarlığı durumu, mevcut politikalar, eylem planı, farklı ülkelerden uygulamalar paylaşıldı.
•Maestra Natura Programı ile İtalyan Deneyimi: Okullarda Beslenme Eğitimi Yoluyla Sağlık ve Gıda Okuryazarlığının Teşvik Edilmesi
•FANLit: Eğitimciler için Gıda ve Beslenme Okuryazarlığı, www.fanlit.org Kanada
•İyi Yemek Ye (Sağlıklı Beslen) Kampanyası ile Ebeveynlerin Yemek Planlamasını Teşvik Etmek, Kanada
•Eğitim Yasasını gıda okuryazarlığı açısından tadil eden yasa tasarısı: 216 sayılı Öğrenciler için Gıda Okuryazarlığı Yasa Tasarısı, Kanada
•Okullarda Yemek Okuryazarlığı, Okul Mutfağı, Norveç
•Sağlık için Öğren (Learn4Health), Danimarka, AB
•Avustralya Gıda Okuryazarlığı Haftası Programı
•Gıda Eğitimi Yasası Shoku-iku, Japonya
•Yeni Etiket Beslenme Bilgisi için Sosyal Medya Araçları ABD Gıda ve İlaç Dairesi
•Karayiplerde Besinlerde Uyarıcı Ön Yüz Etiketlemenin Teşviki Bu uygulamalar anaokulu çağından yetişkinlere kadar farklı yaş ve düzeylere göre değişiyor. Gıda seçimi, beslenme, insan vücudu, toprak, tarım, israf, sürdürülebilirlik, sebze meyve yetiştirme, hazırlama hakkında teorik, pratik dersleri, etiket okuma, porsiyonlama bilgisi, ambalaj önü uyarı etiketleri, reklam kuralları gibi tüketici ve üreticiye yönelik düzenlemeleri içeriyor. Ontario tarihinde ilk kez, revize edilen müfredatla bilim, teknoloji, mühendislik ve matematik arasındaki gerçek dünya bağlantıları hakkında sağlık ve tarımla ilgili bilimsel süreçleri içeren gıda okuryazarlığı dersi eklendi. Kanada Ontario eyaletinde ortaokul diploması alınabilmesi için eğitimlerin tamamlanması şartı getirildi. 2014 yılında Japonya Shoku-iku programı için 200 milyon yenden fazla kaynak harcadı. Shokuiku yasasını hayata geçirilmesine neden olan sorunlar okul çocuklarının kahvaltıyı atlaması, çocukların ebeveynleriyle yemek yemek yerine marketten yemek satın alması, ailelerin birlikte yemek yememesiydi.
Uygulamaların başlatılmasında kamuoyu yoklamaları, halkın çağrısı ve buna merkezi idarenin yanıtı; o toplumun sağlık ve gıda okuryazarlığının güçlü bir kritiğidir. Buna en iyi örneklerden biri Finlandiya. İkinci Dünya Savaşı sonrasında ülkede artan yaşam standardı ve beslenme ve diğer yaşam tarzlarındaki değişikliklerle bağlantılı olarak 1950'lerde koroner kalp hastalığından ölüm oranı artmaya başladı. 60larda Finlandiya Kuzey Karelya eyaleti, kalp hastalığı kaynaklı ölümlerde dünyanın en yüksek oranlarına sahipti.
1960ların sonunda yükselmiş bu oran halkta büyük endişeye yol açtı. 1971 yılında imza toplanıp yetkililere verilen dilekçeye istinaden 72'de başlatılan Kuzey Karelya Projesinin hedefi özellikle yüksek serum kolesterolünü, kan basıncını ve tütün kullanımını azaltmayı amaçlayarak çevreyi daha sağlıklı hale getirmek ve toplumda davranış değişikliğini teşvik etmekti.Projede bölge sakinlerinin, okul, sosyal kulüp, kilise dahil çok çeşitli grupların desteği alındı. Okullarda yemek iyileştirildi, sık tüketilen paketli ürünlerde sodyum ve yağ azaltıldı, tütün reklamları yasaklandı. Çiftçilere kolza tohumu ekimi teşviki ile kalp sağlığına faydalı kanola yağı üretimi artırıldı.
Proje daha ilk on yılda toplumda etkisini belirgin bir şekilde gösterdi. Proje boyunca sigara içmenin yanı sıra tuz ve tereyağı tüketimini azaltmada ve bölge sakinlerinin daha fazla meyve ve sebze yemesini sağlamada başarılı sonuçlar alındı. Hedef değişikler ile kalp damar sorunlarında ciddi azalma oldu ve koroner kalp hastalığı kaynaklı ölüm oranları her iki cinsiyette %82-84 azaldı.Doğru beslenme gelecek ve sağlık için uygulanabilir ve en yüksek getirili araçlardan biri olmakla birlikte ekonomist James Heckman gelecek için yapılabilecek yatırımlar içinde en kârlısının, erken çocukluk dönemindeki çocuklara ve onun bakımını yapıp ilgilenene yönelik olan yatırımların olduğunu gösterdi. Bu analiz ışığında aile ve özellikle anneye verilen özen ve sunulan imkanların, anneyle başlayacak eğitimin, bilinçlenmenin yalnızca çocuğun değil, tüm toplumun sağlığı ve geleceği üzerinde şekillendirici rolü tekrar vurgulanmış oldu.
FAO. (2023). Türkiye Gıda Okuryazarlığı Stratejisi ve Eylem Planı 2022-2028. Ankara. https://www.fao.org/documents/card/en/c/cc4294tr
Chong, B., Jayabaskaran, J., Kong, G., Chan, Y.H., Chin, Y.H., Goh, R., Kannan, S., Ng, C.H., Loong, S., Kueh, M.T.W. and Lin, C., (2023). Trends and predictions of malnutrition and obesity in 204 countries and territories: an analysis of the Global Burden of Disease Study 2019. EClinicalMedicine, 57.
Beaudreault A R. (2019). NUTRITION POLICY PRIMER, The Untapped Path to Global Health, Economic Growth, and Human Security. CSIS. FAO. (2013). State of Food and Agriculture Food Systems for Better Nutrition. http://www.fao.org/3/i3300e/i3300e.pdf International Food Policy Research Institute. (2014). Global Nutrition Report 2014: Actions and Accountability to Accelerate the World’s Progress on Nutrition. https://globalnutritionreport.org/reports/2014-global-nutrition-reportFAO, WHO, IFAD, UNICEF, WFP. (2022). The State of Food Security and Nutrition in the World 2022.
WHO. (2023). Health Topics: Malnutrition. Double Burden of Malnutrition.Webb P, Danaei G, Masters WA, Rosettie KL, Leech AA, Cohen J, Blakstad M, Kranz S, Mozaffarian D. (2021). Global Nutrition and Policy Consortium. Modelling the potential cost-effectiveness of food-based programs to reduce malnutrition. Glob Food Sec. 2021 Jun 29:100550. doi: 10.1016/j.gfs.2021.100550. PMID: 34164258; PMCID: PMC8202230.
Nugent, R., Levin, C., Hale, J., & Hutchinson, B. (2020). Economic effects of the double burden of malnutrition. The Lancet, 395(10218), 156-164.The World Bank. (2023). Food Prices for Nutrition DataHub: global statistics on the cost and affordability of healthy diets. International Comparison Program (ICP) Briefs.
Jousilahti P, Laatikainen T, Peltonen M, Borodulin K, Männistö S, Jula A, Salomaa V, Harald K, Puska P, Vartiainen E. Primary prevention and risk factor reduction in coronary heart disease mortality among working aged men and women in eastern Finland over 40 years: population based observational study. BMJ. 2016 Mar 1;352:i721. doi: 10.1136/bmj.i721. PMID: 26932978; PMCID: PMC4772739.Puska, P., Vartiainen, E., Nissinen, A., Laatikainen, T. and Jousilahti, P., 2016. Background, Principles, Implementation, and General Experiences of the North Karelia Project. Global Heart, 11(2), p.173-178.DOI: https://doi.org/10.1016/j.gheart.2016.04.010
Heckman JJ. Skill formation and the economics of investing in disadvantaged children. Science. 2006 Jun 30;312(5782):1900-2. doi: 10.1126/science.1128898. PMID: 16809525.Garca JL, Heckman JJ, Leaf DE, Prados MJ. Quantifying the Life-Cycle Benefits of an Influential Early-Childhood Program. J Polit Econ. 2020 Jul;128(7):2502-2541. doi: 10.1086/705718. Epub 2020 May 21. PMID: 32616965; PMCID: PMC7331936.
Uyarı Bu web sitesinin içeriği bilgilendirme amaçlıdır ve kişisel tıbbi tavsiye verme amacı taşımaz. Sağlığınızla ilgili tüm sorularınız için sağlık uzmanına başvurmalısınız.
Hayat boyu beslenme : minell's projesi , hayatboyubeslenme