Hayatı anlamak için memento mori

Bir monitörden gelen siren sesi hayatın belirsizliğini anlatıyor. Kötü haberle gelen acı ve ıstırap ölümün kaçınılmazlığını hatırlatıyor. Bir çocuğun öldüğünü duyan insanların yüzündeki ifade, hayatı biraz daha ciddiye almayı ve aynı zamanda o kadar da ciddiye almamayı öğretiyor.

「Gökleri, yeri ve bu ikisi arasındakileri amaçsız/boş yere yaratmadık.」38, Duhan.

「Bu yaşanan hayat, oyalanma ve eğlenceden başka bir şey değildir. Şüphesiz ki ahiret yurdu, işte asıl hayat odur. Keşke bilseler!」64, Ankebut.

Lev Nikolayevich Tolstoy, "Memento mori - ölümü hatırla! Bunlar önemli sözler. Yakında kaçınılmaz olarak öleceğimizi aklımızda tutsaydık, hayatlarımız tamamen farklı olurdu. Bir insan yarım saat içinde öleceğini bilse, bu yarım saat içinde kesinlikle önemsiz, aptalca ve özellikle kötü şeyler yapma zahmetine girmez. Belki de ölmeden önce yarım yüzyılınız var; bunun yarım saatten ne farkı var?" diye yazar.

"Fani olduğunu unutma" anlamında Latince bir ifade olan memento mori, ölmeden önce ölmektir. İnsanı uyandırmaya ve hayata daha fazla hayat verme konusunda ölümlülük üzerine düşünmeyi teşvik eder. Ömrün sonuna odaklanmak anlamlı olmaktan çok hastalıklı gibi görünse de, zamanın bir an olduğunu idrak etmeyi sağlar. Beklenen yaşam süresini uzatmaya çalışarak tüketilen hayatları daha anlamlı yaşamak için ölümle yüzleşmeye, gerçekten yaşamaya değer hayatları bulmaya teşvik eder. Ölümü hatıra getirmek üşengeçliğin, erteleme alışkanlığının ilacı olur.

Ölüm, toplum, yas ve insan deneyimleri araştırmalarında uzmanlaşmış bir psikolog ve thanatolog olan Robert Kastenbaum, ülkesini ölümü reddeden bir kültür olarak konumlandırır. Ölümü görmezden gelmeye devam ederek hayatı anlamada pek bir ilerleme kaydedilemeyeceğini vurgular. Ölümü yaşamın bir sonu değil, bir parçası olarak görülmesini destekler. Yalnızca olumsuz olduğu yönündeki yaygın algının aksine, ölümlülük farkındalığının kişisel gelişim ve daha anlamlı bir hayat sağlayacağını savunur.

Pozitif psikolojideki araştırmalarda, pozitif ölüm hareketi ve ölüm üzerine düşünmek, yetişkinlerin iyi yaşamaya yönelik daha yüksek bir amaç oluşturmasını sağlar. Daha yüksek bir amaca sahip olmak, genç yetişkinlerin başarılı ve üretken bir hayata odaklanmasıyla ilişkilidir.

Asker, polis, yoğun bakım ve onkolojide bulunan sağlık çalışanları ölümle çok daha sık karşılaşır. Bu durum zaman zaman travma sonrası stres bozukluğu (TSSB), anksiyete, depresyon, tükenmişlik gibi olumsuz sonuçlar doğurabilmesine rağmen, doğru şekilde başedip ölüm farkındalığı oluştuğunda aynı zamanda insanları daha dayanaklı ve prensipli davranışlara yöneltir. Örneğin, yaşamı tehdit edici olaylara ilk müdahil olup ölümle karşı karşıya kalan itfayecilerle ölüm farkındalığı, ölüme tanıklık etmenin güvenlik performansı üzerindeki olumsuz etkisini azaltmıştır. Ölümü hatırlama, ölüme tanık olma ve yaşamı tehdit eden hastalıklar gibi travmatik olaylar insanlarda şükran duygusunu artırmıştır.

2020 yılına COVID-19 gibi bir krizle giren dünya üzerindeki bu pandeminin etkisi sadece ölüm kaygısının artışı olmadı. Pandemide ölümü sıkça işiten bireylerde olumlu benlik algısı da gelişti. Adalet, çevreci tüketim gibi davranışlara eğilimin yanında ölüm farkındalığı zihinsel dayanıklılığı artırdı. Zihinsel dayanıklılık, bireylerin olumlu duygular hissetmesine ve çevreci tüketime yönelmesini sağlayan önemli bir faktör oldu.

Araştırma sonuçlarına göre ölüm farkındalığı fiziksel sağlıklarını iyileştirmeye, inanca uygun yaşamaya, barış ve hayırseverliğin gelişimine teşvik eder. Yaşanan kayıpların ardından, kişinin kendi ölümünün farkındalığı hayatta daha üstün bir gaye ve kişisel gelişimin artması olarak yansır.

Ölümlülük hayatın bir gerçeğidir, hatta gereklidir, ama çoğu insan ondan korkuyla bahseder. Bu kaygı ve korkudan sıyrılmak için inkar etmeye ya da ondan kaçınmaya adapte olur. Ancak ölümlülükle barışır ve farkındalık kurulursa, bu birçok açıdan insanın gelişimine rehberlik edecektir.

「O ki ölümü ve hayatı hanginizin daha güzel davranacağını sınamak için yarattı. O yücedir, çok bağışlayandır.」 2, Mülk.

Kaynaklar ve İleri Okuma:

Shah, N. (2022). First Person: Remember Death, but Love Fate. Emergency Medicine News, 44(9A), 10-1097.

اللعب (al-laʿb/ لَعِبٌۜ): herhangi bir temel amaç, bilgelik veya fayda olmaksızın, zaman geçirmek veya eğlenmek amacıyla yapılan oyun, eğlence veya oyalanma anlamına gelir. Fiziksel olarak gerçekleştirilen ve fikrin dışsal bir ifadesini temsil eden bir eylemi ifade eder. Ciddiyet veya içtenlik anlamına gelen جدّ kelimesinin zıttıdır.
اللهو (el-lahv): kişinin dikkatini dağıtan her türlü geçici maddeye veya kişinin aklını, hikmet gerektirmeyen meselelerle meşgul eden her şeye delalet eder. Fiziksel eylemlerle sınırlı olması gerekmez ve dolayısıyla kavramın içsel yönünü temsil eder.

Kiana Cogdill-Richardson, Susan Bluck & Emily L. Mroz (2024) Reflecting on death: Priorities for living well, Death Studies, DOI: 10.1080/07481187.2023.2300008

Wellman, J. Memento Mori: Reflecting on Mortality to Inspire Vitality and Meaning in Life. 2020. University of Pennsylvania https://repository.upenn.edu/handle/20.500.14332/38823

Guan Soon Khoo & Jeeyun Oh (2023) Imagine That You Died. Would You Still Smoke?: How Death Reflection Affects Health Message Reception Through Personal Growth and Identification, Health Communication, DOI: 10.1080/10410236.2023.2257944

Reviewed by Dennis Klass (2006) A Review of: Edited by David E. Balk “The Full Kastenbaum”, Death Studies, 30:9, 873-877, DOI: 10.1080/07481180600887148

Mroz, E. L., Bluck, S., Sharma, S., & Liao, H. (2020). Loss in the Life Story: Remembering Death and Illness Across Adulthood. Psychological Reports, 123(1), 97-123. https://doi.org/10.1177/0033294119854175

Araceli Frias , Philip C. Watkins , Amy C. Webber & Jeffrey J. Froh (2011) Death and gratitude: Death reflection enhances gratitude, The Journal of Positive Psychology, 6:2, 154-162, DOI: 10.1080/17439760.2011.558848

Yuan Z, Baranik LE, Sinclair RR, Sliter MT, Rand KL, Salyers MP. Memento Mori: The development and validation of the Death Reflection Scale. J Organ Behav. 2019; 40: 417–433. https://doi.org/10.1002/job.2339

Legrand AJ, Konstantinou M, Goode EF, Meier P. The Diversification of Cell Death and Immunity: Memento Mori. Mol Cell. 2019 Oct 17;76(2):232-242. doi: 10.1016/j.molcel.2019.09.006. Epub 2019 Oct 2. PMID: 31586546.

Hudspith, Sarah. “Life in the Present: Time and Immortality in the Works of Tolstoy.” The Modern Language Review, vol. 101, no. 4, 2006, pp. 1055–67. JSTOR, https://doi.org/10.2307/20467029. Accessed 28 Jan. 2024.

Luo Y, Guo R, Huang C, Xiong Y and Zhou F (2022) Reflection in the Context of the Epidemic: Does Death Anxiety Have a Positive Impact? The Role of Self-Improvement and Mental Resilience. Front. Psychol. 13:804635. doi: 10.3389/fpsyg.2022.804635

Chaudhary, A. Reflection on Life, in the Light of Mortality Awareness. 2021. TU Delft Industrial Design Engineering. Delft University of Technology.

Okcu C, Karaaziz M. Ölüm Farkındalığı ve Ruh Sağlığı Arasındaki İlişkilerinin İncelenmesi. TBPD. January 2023;6(11):75-85. doi:10.56955/bpd.1196000

Vail, K. E., Juhl, J., Arndt, J., Vess, M., Routledge, C., & Rutjens, B. T. (2012). When Death is Good for Life: Considering the Positive Trajectories of Terror Management. Personality and Social Psychology Review, 16(4), 303-329. https://doi.org/10.1177/1088868312440046

Uyarı Bu web sitesinin içeriği bilgilendirme amaçlıdır ve kişisel tıbbi tavsiye verme amacı taşımaz. Sağlığınızla ilgili tüm sorularınız için sağlık uzmanına başvurmalısınız.

Hayat boyu beslenme : minell's projesi , hayatboyubeslenme, shiseigaku, japonca yaşam ve ölümün incelenmesi anlamına gelen tanatoloji kelimesi.